O powstaniu (lata 2002-2003) Pomnika „Praojcom i Archeologom” w Bronocicach i związanej z nim działalności promocyjnej (2002-2019)

Działoszyce 14.01.2025 r.

O powstaniu (lata 2002-2003) Pomnika „Praojcom i Archeologom” w Bronocicach
i związanej z nim działalności promocyjnej (2002-2019)

Koło Działoszyc znajduje się wyjątkowy w skali Polski pomnik, który upamiętnia światowej rangi odkrycie archeologiczne. To pomnik „Praojcom i Archeologom” postawiony w 2002 r., a odsłonięty w 2003 r., nieopodal miejsca, gdzie w 1975 r. archeolodzy odkryli „Wazę z Bronocic”, zawierającą najstarsze znane przedstawienie pojazdu kołowego, której wiek szacuje się na 3635–3370 r. p.n.e.

Położenie i dojazd do pomnika

Pomnik ten znajduje się na terenie wsi Bronocice, na wysokości 267,8 m n.p.m., na grzbiecie wzgórza Baski („na Baskach”), które od północy podmywane jest przez wody rzeki Nidzicy. Położony jest – w linii prostej – ok. 850 m na zachód od zabudowań tej wsi i 2,6 km na południe od rynku w Działoszycach (współrzędne geograficzne pomnika wg geoportal pl : 50° 20′ 31.998″ N; 20° 20′ 58.649″ E).

Od strony Działoszyc najprostszy dojazd początkowo prowadzi drogą wojewódzką (nr 768) w kierunku Kazimierzy Wielkiej. Tuż za Działoszycami w Dziekanowicach należy skręcić w prawo, i po ok. 30 m w lewo – w drogę boczną oznaczoną kierunkowskazem do Bronocic. Po przejechaniu od tego skrzyżowania 2,6 km, w centrum wsi, obok domu sołtysa, należy skręcić w prawo i po przejechaniu 550 m na rozwidleniu dróg ponownie skręcić w prawo i drogą wspinającą się do góry po 650 m dojedziemy do pomnika „Praojcom i Archeologom” na wzgórzu Baski. Odległość łączna od zakrętu w centrum wsi Bronocice do pomnika wynosi 1,2 km. Trasa przejazdu od rynku w Działoszycach do pomnika to 4,7 km.

Do pomnika dojedziemy również korzystając z nawigacji map Google wpisując hasło „Pomnik w Bronocicach”. Na mapie zaznaczony kropkami jest końcowy odcinek drogi, który prowadził lessowym wąwozem na wzgórze i dawniej należało go pokonać pieszo, jednakże dziś, w związku z położeniem na tej drodze asfaltu, możemy dojechać samochodem do samego pomnika.

Opis pomnika

Pomnik „Praojcom i Archeologom” usytuowany jest ok. 6 m na północ od drogi. To blok wapienny z Kopalni Wapienia „Czatkowice”, posadowiony na cementowym postumencie, o wymiarach (podane wartości dotyczą części pomnika wystającego ponad postument) wysokość: 165 cm, szerokość 130 cm, a grubość 80 cm. Bryła pomnika to ok. 1,7 m³. Przyjmując, że 1 m³ wapienia waży ok. 2410 kg to pomnik w Bronocicach w przybliżeniu waży 4145 kg.

Na frontonie pomnika umieszczona jest granitowa tablica, wykonana w 2002 r., o wymiarach 50 x 70 cm, na której pod tytułem „PRAOJCOM I ARCHEOLOGOM” wykute zostało przedstawienie rysunku wozu z „Wazy z Bronocic”. Pod tym rysunkiem jest tekst:

DLA UPAMIĘTNIENIA ODKRYCIA W 1975 R.
WIELKIEGO OSIEDLA NEOLITU
I NAJSTARSZYCH POJAZDÓW ŚWIATA
NA WAZIE Z BRONOCIC Z 3500 R. PNE
PRZEZ IAIE PAN KRAKÓW I STATE UNIV. OF NEW YORK
A.D. MM II

U podnóża bloku wapiennego znajduje się dodatkowy cementowy postument o wymiarach 68 x 35 cm, w którym wmontowana jest mosiężna metaloplastyka (o wymiarach 61 x 25 cm) autorstwa Łukasza Kieferlinga, przedstawiająca rozwinięcie rysunku wozu z „Wazy z Bronocic”.

Powstawanie pomnika (2002 r.)

Pomysłodawcą budowy pomnika i upamiętnienia w ten sposób odkrycia „Wazy z Bronocic” był Paweł Kamiński – ówczesny dyrektor Miejsko-Gminnego Centrum Kultury w Działoszycach, który wiosną 2002 r. stwierdził że chciałby „aby to odkrycie nie zostało zapomniane i należałoby to miejsce upamiętnić poprzez postawienie pomnika”. Idea ta została przedstawiona przez Pawła Kamińskiego podczas spotkania w Bronocicach w którym uczestniczyli ówczesny burmistrz Miasta i Gminy Działoszyce Stanisław Nowak, prof. Janusz Kruk – wówczas dyrektor oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Bogdan Witwicki – nauczyciel Zespołu Szkół Mechanicznych w Krakowie, Dawid Naprawca – uczeń działoszyckiego Liceum i współautor serwisu internetowego dzialoszyce.prv.pl (późniejszego www.dzialoszyce.info).

Lokalizacja

Po spotkaniu w Bronocicach i oględzinach terenu, gdzie została odkopana „Waza z Bronocic” Paweł Kamiński uznał że pomnik należy usytuować jednak w nieco innym miejscu. Wybrał miejsce położone także na terenie dawnych wykopalisk archeologicznych, ale znajdujące się w grzbietowej części wzgórza Baski, bo miało ono, w przeciwieństwie do miejsca odkrycia „Wazy”, piękne walory widokowe i rozpościerała się stamtąd wspaniała panorama na Dolinę Nidzicy. A dodatkowo do tej lokalizacji prowadziła wówczas malownicza polna lessowa droga wijąca się wśród pól, dzikiej roślinności i wspinająca na szczyt wzgórza Baski.

Po wytypowaniu lokalizacji dla pomnika, należało rozwiązać kolejny problem – zdobyć prawo własności. Wieś Bronocice miała w tej okolicy swoje działki, ale znajdowały się one u podnóża wzniesienia Baski. I wtedy nastąpił cud. Przy okazji wizytacji Świetlicy Wiejskiej w Bronocicach, która podlegała pod Miejsko-Gminne Centrum Kultury, dyrektor Centrum Paweł Kamiński przedstawił kierowniczce świetlicy, Alinie Szot, plany budowy pomnika. Wtedy jej mąż Jan Szot przygotował ciągnik i wraz z Kamińskim udali się na wzgórze Baski. Tu Pan Jan zapytał, gdzie Kamiński chciałby postawić ten pomnik. Po wskazaniu przez niego miejsca Jan Szot powiedział: „Jest Pan szczęściarzem, bo to miejsce to moje pole i z wielką chęcią oddam jego kawałek na upamiętnienie znaleziska”. W następstwie spisano umowę przekazania fragmentu gruntu dla Pawła Kamińskiego i to pozwoliło na późniejsze działania związane z montażem głazu. Tuż po zakończeniu instalowania głazu na wzgórzu Baski, co miało miejsce jesienią 2002 r., Pawła Kamińskiego wezwał ówczesny burmistrz Stanisław Nowak, który stwierdził, że według niego działka pod pomnikiem nie może być własnością prywatną, a musi być Urzędu Miasta i Gminy Działoszyce. Spisano wtedy umowę przekazania działki, przez Pawła Kamińskiego UMiG Działoszyce, który to Urząd miał zająć się dokończeniem uregulowania stanu prawnego własności terenu z pomnikiem. W tym czasie w związku z przepisami dotyczącymi budowy pomników Kamiński zwrócił się do Starostwa Powiatowego w Pińczowie z prośbą o pozwolenie posadowienia na tym gruncie pomnika podając lokalizację (nie zawiadomienie o takim fakcie spowodowałoby zburzenie pomnika jako samowoli budowlanej). Stosowne pozwolenie na budowę dotarło ze Starostwa Powiatowego w Pińczowie i na tej podstawie prowadzono dalsze prace.

Głaz

Po ustaleniu sposobu upamiętnienia odkrycia „Wazy z Bronocic” Bogdan Witwicki zadeklarował załatwienie kamienia na pomnik. Pozyskał go za pośrednictwem swojego znajomego dyrektora Kopalni Wapienia „Czatkowice” znajdującej się koło Krzeszowic pod Krakowem. Dyrektor Kopalni zasponsorował kamień (kolorowy wapień dolnokarboński), a z Czatkowic do Działoszyc dostarczył go za darmo, były uczeń Witwickiego, Piotr Rychtarczyk.

W sierpniu 2002 r. kamień został przewieziony na teren Zakładu Gospodarki Komunalnej w Działoszycach. Po okresie ulewnych deszczy, które uniemożliwiały transport ważącego ponad 4 tony kamienia, lessową drogą prowadzącą na wzgórze Baski, jesienią 2002 r., gdy droga stała się przejezdna, przewieziono kamień do miejsca przeznaczenia. Sprzętu do tego oraz pracowników do montażu pomnika użyczył burmistrz Stanisław Nowak. Miejscowy Zakład Gospodarki Komunalnej jesienią 2002 r. wykonał na Baskach betonową zbrojoną wylewkę postumentu pomnika, w którym przed 15 października 2002 r. osadzono głaz w pozycji pionowej, co było skomplikowaną operacją techniczną, bo głaz musiał być przytrzymywany przez podnośnik wykorzystywany do transportu kontenerów.

Projektowanie pomnika

W międzyczasie, gdy był już znany kształt kamienia na pomnik, Paweł Kamiński zaczął prace projektowe dotyczące jego wyglądu. Były to różne szkice wymieniane przez niego drogą mailową z Bogdanem Witwickim. Choć ustalono wtedy ostateczny wygląd pomnika, to jednakże podczas prac montażowych musiał on zostać nieco zmieniony. Okazało się bowiem że wykonanej z mosiądzu metaloplastyki rysunku z „Wazy” (autorstwa Łukasza Kieferlinga z Państwowej Ogólnokształcącej Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie wiosna 2003 r.), która według projektu miała być umieszczona w górnej części pomnika, ze względu na duże krzywizny kamienia nie dało się tam zamontować.

Paweł Kamiński postanowił wówczas wykonać tuż przed głazem mały pochyły cementowy postument, w którym osadził metaloplastykę, co zrealizował na trzy dni przed odsłonięciem pomnika. Następnego dnia ktoś próbował wyrwać tę metaloplastykę z postumentu, zapewne dlatego że pięknie błyszcząc wydawała się być ze złota. Na szczęście w dolnej części postumentu cement związał już na tyle mocno, że metaloplastyki nie dało się całkiem wyrwać. Dzięki temu można było szybko naprawić uszkodzenie tej części pomnika, czego dokonał Kamiński.

Projekt pamiątkowej tablicy i umieszczonego na niej tekstu opracowali Bohdan Witwicki i Paweł Kamiński, którzy mailowo dokonywali ustaleń. Propozycji treści napisu było kilka. Początkowa wersja mówiła tylko o odkryciu „Wazy”. Z przygotowaną propozycją napisu Bohdan Witwicki udał się do prof. Janusza Kruka, z którym ustalił ostateczną treść tekstu, został on poszerzony o informację o odkryciu wielkiego osiedla neolitycznego.

Tablicę tę, o wymiarach 70 x 50 cm, wykonał Zakład Kamieniarski Jana Piwowarczyka z Odonowa koło Kazimierzy Wielkiej, jeszcze w 2002 r. Jej fundatorami byli Józef Matusik i Józef Kapecki – Dyrektorzy „Transbudu” Kraków oraz Bohdan Chałuda dyrektor Oddziału Krakowskiego Banku Spółdzielczego w Działoszycach.

Promocja „Wazy z Bronocic” w 2001, 2002 r. (i później)

Niezależnie do prac związanych z projektowaniem i budową pomnika, prowadzone były też, głównie przez Bohdana Witwickiego, działania promocyjne „Wazy z Bronocic”, szczególnie szeroko zakrojone w 2002 r.

W połowie kwietnia 2002 r. w sprzedaży pojawiły się bilety okresowe Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Krakowie (w nakładzie 250 tysięcy egzemplarzy), które zdobiło zdjęcie „Wazy z Bronocic” z napisem „Najstarsze pojazdy świata”, wykonane w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN (BHK [Bogumił Kurylczyk], „Bilet z wazą”, „Gazeta Wyborcza. Kraków” 9 kwietnia 2002 r.).

Wazę, liczącą 5,5 tys. lat, krakowscy archeolodzy odkopali we wsi Bronocice niedaleko Miechowa. Pokrywający ją ornament przedstawia wizerunki czterokołowych wozów. To najstarszy na świecie dowód na zastosowanie koła i jeden z najcenniejszych skarbów odnalezionych w Małopolsce. Od najbliższego poniedziałku 250 tys. blankietów z wizerunkiem wozów z wazy trafi do punktów sprzedaży.

Jesienią 2002 r. w Krakowie, na olbrzymim telebimie Sony, znajdującym się na frontonie Teatru Bagatela, u zbiegu ul. Karmelickiej i Krupniczej, prezentowane były wizerunek całej „Wazy”, zbliżenie rysunku wozu, oraz m.in. tekst „Najstarsze pojazdy kołowe świata liczące 3500 lat odkryto w Bronocicach koło Krakowa”.

Dzięki staraniom Bohdana Witwickiego i Pawła Kamińskiego zdjęcie „Wazy z Bronocic” znalazło się w 2002 r. w centralnej części strony głównej internetowej witryny Ministerstwa Kultury i Sztuki Ministerstwa Kultury i Sztuki, a także znalazło się w 14 tomie „Wielkiej Encyklopedii PWN”, w haśle „Koło jezdne” (Bogumił Kurylczyk, „Coś na cały świat”, „Gazeta Wyborcza. Kraków” 12 grudnia 2001 r.).

W sierpniu 2002 r. w ramach promowania „Wazy z Bronocic” i okolicy, Paweł Kamiński opracował i wydał folder-składankę „Działoszyce”, w którym poinformowano że kopię „Wazy” można oglądać w Miejsko-Gminnym Centrum Kultury w Działoszycach, a dyrektor Centrum przy tej okazji „prezentuje materiały źródłowe, filmy o odkryciu i oprowadza wycieczki po historycznym polu Jana Szota”, gdzie odkryto „Wazę”.

Kilka lat później Paweł Kamiński opracował folder „Bronocice”, który miał dwa wydania. Pierwsze w 2006 r., w nakładzie 300 egzemplarzy i drugie w 2007 r. (200 egzemplarzy). W drugim wydaniu był zreprodukowany plakat „Skarby krakowskich muzeów” z 2004 r. na którym „Waza z Bronocic” umieszczona była – jak podkreślały media – „obok słynnej „Damy z gronostajem” Leonarda da Vinci, Złotego Globusa Jagiellońskiego, rzeźby Marii z Dzieciątkiem z XV wieku, nosorożca włochatego i kamiennego posągu Światowida”.

Jedna z kilku tras turystycznych w gminie Działoszyce, o numerze 1, opracowanych w 2004 r. przez Pawła Kamińskiego, prowadzi obok pomnika „Praojcom i Archeologom” i nosi nazwę „Szlakiem Praojców”. Zaczyna się w Działoszycach i wiedzie przez Dziekanowice i  Bronocice do pomnika „Praojcom i Archeologom”, skąd obok kopca pradziejowego z epoki brązu, poprzez Pierocice i  Szczotkowice powrót do Działoszyc. Mapka i opis szlaku zostały zamieszczone w internecie na stronie www.dzialoszyce.info

Repliki „Wazy z Bronocic”

Ponieważ oryginał „Wazy z Bronocic” znajduje się w zbiorach Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Krakowie i nie był (nadal nie jest) udostępniany zwiedzającym, staraniem Bogdana Witwickiego, w 2001 r. sporządzono dwie jej kopie. Wykonały je, z gliny przywiezionej specjalnie z terenu wykopalisk w Bronocicach, uczennice Państwowej Ogólnokształcącej Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, pod okiem Łukasza Kieferlinga. Zespół trzech dziewcząt (Agnieszka Tyrybon, Małgorzata Zając i Barbara Zgoda) wykonał dwie kopie „Wazy”: pierwsza jeszcze pod koniec 2001 r. trafiła do zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie, gdzie od 2002 r. była i jest eksponowana, a druga jako dar do Miejsko-Gminnego Centrum Kultury w Działoszycach.

Warto od razu wspomnieć, że później sporządzono jeszcze kilkadziesiąt kopii „Wazy z Bronocic”. Około 30 sztuk wykonano w Chałupkach koło Działoszyc. Były one przeznaczone na cele promocyjne i wręczane gościom z województwa oraz jako nagrody w rajdach. Ponadto kopie „Wazy” wykonywała młodzież w ramach zajęć plastycznych w Miejsko-Gminnego Centrum Kultury w Działoszycach. Niezależnie od tego ok. 50 replik „Wazy” zostało sporządzonych dla Marka Krupy, sekretarza starostwa powiatowego w Kazimierzy Wielkiej, który rozdawał je później m.in. oficjalnym gościom na Dożynkach Powiatowych w Kazimierzy Wielkiej, a także w październiku 2017 r. na konferencji naukowej w Odonowie (Adam Ligiecki, „Pojazd sprzed 5500 lat… w prezencie w Odonowie (WIDEO)”, „Echo Dnia”, 16 października 2017, 13:54).

Janusz Król z Gospodarstwa Agroturystycznego (dziś Ekologicznego) „Pszczółki” w Niezwojowicach położonego w gminie Pałecznica (znajdującego się ok. 4 km w linii prostej od pomnika w Bronocicach) wykonał wyjątkową kopię „Wazy z Bronocic”, bo w skali 10:1, którą do dziś prezentuje nie tylko u siebie, ale też udostępnia na uroczystości przy pomniku.

Uroczystość odsłonięcia pomnika „Praojcom i Archeologom” – 25 maja 2003 r.

Uroczystość odsłonięcia pomnika „Praojcom i Archeologom” w Bronocicach odbyła się 25maja 2003 r. Zapraszali na nią nowy (wybrany 27.10.2002 r.) Burmistrz Miasta i Gminy Działoszyce Zdzisław Leks oraz Społeczny Komitet Budowy Pomnika „Praojcom i Archeologom”. W Działoszycach nad ulicami wisiały banery informujące o uroczystości, wykonane przez Pawła Kamińskiego. Patronat medialny objęły TVP 3 Kraków, TV Polsat, „Echo Dnia”, „Słowo Ludu”, Radio Fama i Radio Kielce.

Do Działoszyc przyjechał barwny korowód zabytkowych pojazdów z Automobilklubu Krakowskiego i Automobilklubu Kieleckiego. W południe po prezentacji zabytkowych pojazdów na Placu Szkolnym w Działoszycach, wyruszyły one na trasę Rajdu prowadzącą do Sancygniowa, gdzie oglądano pałac Deskurów i kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła, skąd wróciły do Działoszyc, gdzie zwiedzono gotycki kościół parafialny pw. Trójcy Świętej. Następnie rajd przejechał do Dzierążni, w której oglądano zabytkowy kościół pw. Św. Marii Magdaleny i zabudowania wsi leżącej na skraju Kozubowskiego Parku Krajobrazowego.

Tego dnia na wzgórzu Baski w Bronocicach pojawiły się setki widzów z różnych stron. Do miasteczka przyjechał autokar z gośćmi z Krakowa, który udostępnił prezydent miasta Krakowa.

Zaproszonych gości na szczyt wzgórza Baski wywoziły bryczki i wozy drabiniaste, które zorganizował ówczesny Przewodniczący Rady Miejskiej Józef Wójcik. Na jednej z bryczek prowadzących ten konwój jechała przygrywając Kapela Ludowa Adama Kocerby „Małopolanie”, która po dojechaniu na miejsce witała muzyką następnych gości. Wśród gości honorowych byli m.in.: prof. Janusz Kruk – odkrywca „Wazy z Bronocic”, Stefan Pastuszka – historyk, przewodniczący sejmiku Województwa Świętokrzyskiego i Andrzej Kozera – Starosta Powiatu Pińczowskiego.

Obok pomnika na wzgórzu Baski, dla przybliżenia realiów czasów „Wazy z Bronocic” i tego jak w neolicie wyglądała odkryta tam przez archeologów osada, postawiono rekonstrukcje dwóch chat z czasów neolitu oraz miejsca pod palenisko z zadaszeniem i pniami do siedzenia, które przez tydzień budowała młodzież działoszycka w oparciu o rysunki z książki prof. Janusza Kruka „Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu”.

Na rozpoczęcie uroczystości odsłonięcie pomnika, na terenie tej neolitycznej zagrody zaprezentowana została inscenizacja nawiązująca do czasów neolitu, przygotowana przez Pawła Kamińskiego, w której występowała działoszycka młodzież z Miejsko-Gminnego Centrum Kultury w Działoszycach, dla której Paweł Kamiński zaprojektował i uszył (z pokrowców samochodowych) „stroje neolityczne”, a „obuwie” zrobił z worków jutowych.

Następnie zebranych pod pomnikiem powitał Burmistrz Miasta i Gminy Zdzisław Leks, po którym przemówił odkrywca „Wazy z Bronocic” prof. Janusz Kruk. Po nim głos zabrali goście ze Starostwa Powiatowego w Pińczowie, reprezentanci Wojewody Świętokrzyskiego oraz Świętokrzyskiego Urzędu Marszałkowskiego.

Uroczystego odsłonięcia pomnika „Praojcom i Archeologom” dokonali Burmistrz Miasta i Gminy Działoszyce Zdzisław Leks, Prof. Janusz Kruk i Starosta Powiatu Pińczowskiego Andrzej Kozera. Poświęcenia pomnika dokonał ks. dziekan Stefan Świderski, proboszcz parafii w Działoszycach.

Po uroczystościach na wzgórzu Baski gości i widzów przewieziono bryczkami i wozami drabiniastymi do Działoszyc, na Plac Szkolny, gdzie czekali już uczestnicy samochodowego Rajdu. Następnie zaprezentowano tam widowisko plenerowe autorstwa Adama Sznajderskiego „Tryptyk. Praojcom i Archeologom”, które reżyserowali Paweł Kamiński i Kinga Statowska a wykonawcami byli uczniowie Liceum Ogólnokształcącego i Technikum Ekonomicznego w Działoszycach. Można było też oglądać tam wystawę prac plastycznych zgłoszonych do konkursu „Bronocice” który był przeznaczony dla szkół gminy Działoszyce.

Przez Miejsko-Gminne Centrum Kultury w Działoszycach na okoliczność odsłonięcia pomnika w Bronocicach została wydana widokówka w limitowanym nakładzie ok. 40 sztuk. Na części z nich podpis złożyła noblistka Wisława Szymborska i te pamiątkowe pocztówki były m.in. nagrodami dla dzieci i młodzieży w konkursach organizowanych w ramach uroczystości.

Został wykonany też pamiątkowy, owalny stempel z uroczystości w Bronocicach z rysunkiem wozu z „Wazy z Bronocic” i napisem na otoku: „PRAOJCOM I ARCHEOLOGOM Bronocice 25.05.2003 r.”.

Dla uczestników uroczystości odsłonięcia pomnika, uczniowie Liceum Plastycznego w Kielcach wykonali, wg  pomysłu Bogdana Witwickiego i Pawła Kamińskiego, pamiątkowe zawieszki na szyję  przedstawiającą fragmenty wazy.

Konferencje naukowe 2004 i 2006 r. w Działoszycach

Powstanie Pomnika „Praojcom i Archeologom” zainspirowało Pawła Kamińskiego do zorganizowania w Działoszycach, konferencji naukowych, dotyczących badań archeologicznych w regionie. Odbyły się dwie – w latach 2004 i 2006.

Konferencja w 2004 r.

Pierwszą z nich Paweł Kamiński zorganizował we współpracy z prof. Januszem Krukiem dyrektorem Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie. Pomocy w organizacji udzielili burmistrz Miasta i Gminy Działoszyce Zdzisław Leks, dyrektorka Szkoły Podstawowej w Działoszycach Marta Nowak oraz dyrektorka działoszyckiego Liceum Ogólnokształcącego i Technikum Ekonomicznego Urszula Dąbek i nauczycielka Kinga Statowska. Patronat medialny nad konferencją objęły TVP 3 Kraków oraz kieleckie media: „Słowo Ludu”, „Echo Dnia” i „Polskie Radio Kielce”.

Konferencja ta, „Miejsca szczególne w archeologii zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej”, odbyła się w Działoszycach 6 czerwca 2004 r.

Wśród jej uczestników byli m.in. Marek Gierlach – Dyrektor Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego w Warszawie; prof. Lech Czerniak – Uniwersytet Gdański, członek Rady Naukowej Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego przy Ministerstwie Kultury; prof. Stefan Pastuszka – Przewodniczący Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego, prof. dr hab. Janusz Kruk – Dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie.

Konferencję rozpoczął gospodarz Miasta i Gminy Burmistrz Zdzisław Leks, który po powitaniu gości opowiedział o organizacji tej konferencji. Po nim kolejno przemawiali: prof. Janusz Kruk, prof. Stefan Pastuszka i prof. Lech Czerniak, który kolejno przedstawiał prelegentów i tematy ich wystąpień.

Po sesji referatowej odbyły się obchody I rocznicy odsłonięcia pomnika „Praojcom i Archeologom” w Bronocicach, a następnie zwiedzanie zabytków Działoszyc, Dzierążni i Sancygniowa.

Rok po tej konferencji przez Urząd Miasta i Gminy Działoszyce została wydana, w nakładzie 100 egzemplarzy, publikacja „Miejsca szczególne w archeologii zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej. Konferencja archeologiczna. Działoszyce, 6 czerwca 2004 r. Zeszyt nr 1” (redakcja: Zdzisław Leks, Paweł Kamiński, Tuchów 2005, ISBN 83-867-44-28-6), zawierająca wygłoszone na niej referaty. Wydawnictwo i okładkę zaprojektował Paweł Kamiński.

Konferencja w 2006 r.

Dwa lata później, 10 czerwca 2006 r., w Działoszycach została zorganizowana druga konferencja naukowa – II Konferencja Archeologiczna, pt. „Fotografia lotnicza w archeologii”. Odbywała się ona w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych. Wśród zaproszonych gości byli m.in. prof. Janusz Kruk – Dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie, Marek Gierlach – Dyrektor Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego w Warszawie oraz wójtowie gmin Czarnocin – Marek Pikulski i Złota – Tadeusz Sułek.

Naukowców i słuchaczy powitała wystawa pokonkursowa przygotowana przez nauczycieli i uczniów Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Działoszycach oraz Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych. Na konkurs plastyczny „Archeolodzy – poszukiwacze minionego czasu” wpłynęło 250 prac.

Widownię stanowili mieszkańcy Działoszyc, sołtysi, radni oraz licznie zgromadzona młodzież i dzieci, dla których spotkanie z wybitnymi naukowcami miało postać swoistej lekcji historii.

Po sesji referatowej Burmistrz Miasta i Gminy Działoszyce wręczył nagrody we wspomnianym konkursie plastycznym, a następnie dzieci i młodzież z miejscowego Zespołu Szkół Ponadpodstawowych przedstawiły program artystyczny. Archeolodzy następnie udali się do Chrobrza zwiedzając po drodze wykopaliska w Pełczyskach, o których opowiadał szef ekspedycji celtyckiej Marcin Rudnicki. W Chrobrzu archeologów powitał Starosta Powiatu Pińczowskiego wraz z wójtem gminy Złota Tadeuszem Sułkiem oraz opiekunem pałacu Wielopolskich w Chrobrzu Adamem Ochwanowskim. Po zwiedzaniu pałacu podjęto archeologów i gości z gminy Działoszyce grillem w pałacowym ogrodzie. Następnie powrócono do Działoszyc.

W Bronocicach przy pomniku „Praojcom i Archeologom” złożono kwiaty z okazji III rocznicy jego odsłonięcia.

Rajdy „Szlakiem Wazy z Bronocic” 2003-2019

W ramach uroczystości odsłonięcia Pomnika „Praojcom i Archeologom” z inicjatywy Pawła Kamińskiego i Bohdana Witwickiego 25 maja 2003 r. odbył się wspomniany już wcześniej „Rajd zabytkowych pojazdów po ziemi działoszyckiej i zwiedzanie zabytków”, a następnie „Zlot „Wazy z Bronocic” w Bronocicach”.

Drugi „Rajd Zabytkowych Pojazdów” miał miejsce dopiero w 2008 roku i – jak wspominało w 2018 r. „Echo Dnia” – „miał atrakcyjny program. Kierowcy nie tylko kręcili „kółkiem”, ale także rzucali oszczepem, chodzili po pniach, krzesali z zapałem ogień. Była rewia mody neolitycznej, a hitem imprezy okrzyknięto jazdę… repliką wozu sprzed 5 tysięcy lat”.

Kolejne – jak je oficjalnie nazwano – „Rajdy Zabytkowych Pojazdów Najstarsze Pojazdy Świata – Szlakiem Wazy z Bronocic” zorganizowane zostały w latach 2009, 2011, 2012, 2015, 2016, 2018 i 2019. Współorganizatorami 8 rajdów, obok Pawła Kamińskiego, byli Marek Krupa z Kazimierzy Wielkiej i Zbigniew Pudo ze Skalbmierza. Trasy rajdów przebiegały różnie, ale zawsze promowały gminę Działoszyce i jej zabytki. Zazwyczaj była to trasa obejmująca Bronocice, Działoszyce, Wolicę, Sancygniów i Dzierążnię.

Dla przykładu, według zapowiedzi zamieszczonej w „Echu Dnia”: „VIII Rajd Zabytkowych Pojazdów Najstarsze Pojazdy Świata – Szlakiem Wazy z Bronocic ruszy w niedzielę [24 czerwca 2018 r.], o godzinie 10, w Działoszycach. […] Po złożeniu kwiatów u stóp pomnika Tadeusza Kościuszki i paradnym przejeździe przez rynek, kolumna aut skieruje się do małopolskich Racławic. Tu zaplanowano złożenie kwiatów przed pomnikiem Bartosza Głowackiego oraz zwiedzanie Kopca Kościuszki. W drodze powrotnej na ziemię świętokrzyską postój w Opatkowicach-Iżykowicach. Na… ucztę w remizie strażackiej, zaś na stołach będzie królować smakowite jadło neolityczne!” (ALI [Adam Ligiecki], „Mamy archeologiczny skarb. W niedzielę szlakiem wazy z Bronocic jadą stare auta”, „Echo Dnia”, 20 czerwca 2018, 21:23).

Rajdy te były organizowane przez Pawła Kamińskiego, dyrektora Miejsko-Gminnego Centrum Kultury w Działoszycach, którego wspierał Urząd Miasta i Gminy Działoszyce. Do pomocy w organizacji i aprowizacji rajdów, poprzez przygotowywanie potraw staropolskich, włączały się też Koła Gospodyń Wiejskich z Opatkowic i Sancygniowa oraz Klub Seniora „Jesienna Róża” a także Janina Węgłowska, sołtys sołectwa Bronocice. Działoszycki artysta rzeźbiarz Wojciech Socha pomagał w wykonywaniu rekwizytów do konkursów, w pokazach krzesania ognia i gościł w swoim gospodarstwie uczestników rajdów.

Ostatni „IX Rajd Zabytkowych Pojazdów Najstarsze Pojazdy Świata – Szlakiem Wazy z Bronocic” odbył się w 2019 r.

* * *

Jak powiedział w czasie uroczystości prof. Janusz Kruk: „Pomnik powstał z pomocą wielu wspaniałych ludzi. Jest poświęcony wartościom własnej, najlepszej ojczyzny. To przywodzi najlepsze europejskie przykłady. […] Pomnik jest poświęcony naszym przodkom, którzy żyli jak my, cieszyli się, marli i tutaj kładli swoje ciała na tych polach. To jest jedno z największych stanowisk archeologicznych w Europie. […] Dbajcie o to miejsce!”